Blog

Klimalar genellikle iç ünite (evaporatör) ve dış ünite (kondanser) olmak üzere iki ana parçadan oluşan split sistemlerdir. İç ünitede buharlaşan soğutucu gaz, bakır borular aracılığıyla dış üniteye iletilir; dış ünitedeki kompresörde bu gaz sıkıştırılarak yüksek basınçlı hale getirilir ve soğuyup sıvılaştıktan sonra tekrar iç üniteye döner. Bu devrede iç ve dış üniteleri bağlayan boru hattının uzunluğu ve konumu, klimanın verimliliği ve performansı üzerinde doğrudan etkilidir. Boru uzunluğunun çok fazla veya çok az olması halinde çeşitli sorunlar ortaya çıkabilir. Aşağıda, klima montajında iç-dış ünite mesafesinin neden önemli olduğuna, ideal mesafe aralıklarına ve aşırı kısa veya uzun mesafelerin yol açabileceği etkilere detaylı olarak değineceğiz.

Mesafenin Önemi ve Etkileri

İç ünite ile dış ünite arasındaki boru mesafesi, klimanın ısı aktarım sürecinde kritik bir parametredir. Uzun boru kullanımı, soğutucu akışkanın basıncını düşürerek enerjinin boşa harcanmasına, kompresörün ekstra yük altında çalışmasına yol açar. Bu durum klimanın enerji verimliliğinde azalmaya ve istenen sıcaklığa ulaşmak için daha fazla süreye ihtiyaç duymasına neden olur. Bunun yanı sıra uzun boru hattında gaz kaçakları veya yalıtım sorunları yaşanma riski artar, bakım-onarım masrafları yükselir.

Diğer yandan iç ve dış ünite arasındaki mesafe aşırı kısa tutulursa da sistem sağlıklı çalışmayabilir. Çok kısa bağlantıda, soğutucu gaz döngüsünde titreşim artışı ve gaz akışında düzensizlikler gözlemlenebilir. İç ünite çok yakın konumlandırıldığında titreşim iletimi artar, ünite ses seviyesi yükselir ve işletme verimi düşebilir. Bu nedenle genellikle üretici montaj kılavuzlarında iç-dış ünite arası boru hattının minimum bir uzunlukta olması gerektiği belirtilir.

Özetle, ideal montaj koşullarında iç ile dış ünite arasındaki mesafe ne çok uzun ne de çok kısa tutulmalıdır. Hem aşırı uzakta hem de çok yakın olması cihaz verimini olumsuz etkiler. Aşağıda önerilen mesafe değerleri ve aşırı uzun veya kısa mesafenin doğurduğu problemler detaylıca ele alınmıştır.

Önerilen Mesafe Aralıkları

Klimanın iç ve dış ünite bağlantı mesafesi, cihazın kapasitesine ve tipine göre değişiklik gösterir. Genel bir kural olarak, konut tipi (9.000–24.000 BTU/h) split klimalarda iç-dış ünite arasındaki boru hattının 3–5 metre civarında olması ideal kabul edilir. Bu aralık, hem verimli ısı transferi hem de montaj kolaylığı açısından uygundur. Daha küçük ev tipi klimalar için minimum mesafe 1,5–2 metre düzeyinde olabilirken, maksimum mesafe genellikle 10–15 metre civarında tutulur.

Daha yüksek kapasiteli klimalarda (örneğin 48.000 BTU ve üzeri ticari tip) ise iç-dış üniteler arasındaki mesafe tavsiye edilen şekilde biraz daha büyük tutulabilir. Bu tip klimalarda minimum 2 metre, ideal 5–10 metre, gerekirse özel durumlarda 20–30 metreye kadar boru kullanımı mümkündür. Tabloda özetlendiği gibi farklı kapasite kategorileri için genel mesafe değerleri aşağıda verilmiştir:

Bu değerler farklı kaynaklarda genel tavsiye olarak karşımıza çıkmakla birlikte, her klima modelinin kendi teknik verilerinde belirtilmiş maksimum ve minimum boru uzunluğu sınırları bulunmaktadır. Montajdan önce kullanılacak klima modelinin montaj kılavuzunda yer alan boru mesafesi sınırlarına mutlaka bakılmalıdır. Örneğin bazı tesisat kılavuzlarında iç-dış ünite hattının 3 metreden az olmaması gerektiği vurgulanır.

Ayrıca mesafe sadece yatay doğrultuda değil, dikey yükseklik farkını da içerir. İç ünite ile dış ünite arasında büyük kot farkları varsa (örneğin dış ünite binanın yüksek bir cephesine veya çatıya monte ediliyorsa), bunun için de sınırlar mevcuttur. Tipik bir kurulumda iç-dış birim arasındaki kot farkının 10 metreyi geçmemesi tavsiye edilir. Özetle, boru hattının uzunluğunu belirlerken hem yatay mesafe hem de yükseklik farkı dikkate alınmalı, üretici verilerinden sapılmamalıdır.

Boru Mesafesi Çok Uzun Olursa

Kimi durumlarda, montaj imkânları nedeniyle iç ve dış üniteler arasında uzun boru kullanılması gerekebilir. Örneğin; dış ünite gürültü nedeniyle binadan uzakta konumlandırılması istendiğinde veya iç ünitenin balkona uzak bir noktaya asılması gerektiğinde uzun hat çekilebilir. Ancak bu durumda alınması gereken ek önlemler ve dikkat edilmesi gereken konular vardır:

• Verim Kayıpları: Boru mesafesi uzadıkça soğutucu akışkanın izolasyon kayıpları artar. Gazın düşük sıcaklıkta borular içerisinde hareketi sırasında ortama daha fazla ısı verir ve iç üniteye ulaşana dek ısısını kaybedebilir. Bu nedenle soğutma/ısıtma kapasitesi düşer ve kompresör hedef sıcaklığa ulaşmak için daha fazla süre ve güç harcar. Sonuçta, klima daha fazla enerji harcar.
• Kompresör Zorlanması: Uzun boruda soğutucu akışkanın taşınabilmesi için kompresör daha yüksek basınçta çalışmak zorunda kalır. Kompresörün sürekli yüksek performansta çalışması, cihazın ısınmasına, mekanik parçaların daha fazla aşınmasına ve ömrünün kısalmasına neden olabilir. Bunun önüne geçmek için, büyük merkez sistemleri haricinde genelde 18.000–24.000 BTU üzeri cihazların en verimli şekilde 5-10 metre mesafede çalıştığı kabul edilir.
• Ek Soğutucu Gereksinimi: Standart boru uzunluğu 5 metre üzerinden fabrika tarafından soğutucu akışkan miktarı önceden ayarlanır. Boru hattı daha uzun olursa sisteme ek gaz takviyesi yapılması gerekir. Aksi halde soğutucu gaz dönüşümde eksik kalacağından cihaz yeterince soğutma sağlayamaz. Montajdan önce gerekli ek akışkan miktarı hesaplanıp boru montajı sonrası sisteme ilave edilmelidir.
• Tesisat Donanımları: Çok uzun hatlarda soğutucu yağının doğru dengelenmesi için yağ ayırıcı (yağ kapanı) kullanımı tavsiye edilir. Yağ ayırıcı, kompresörden çıkan yağın sisteme homojen dağılıp kompresöre geri dönmesini kolaylaştırır. Ayrıca boru izolasyonu, hat kıvrım sayısının azaltılması ve yüksek kaliteli bakır boru kullanımı gibi önlemler performansın korunmasına yardımcı olur.

Bu nedenlerden ötürü, montajda boru uzunluğu gerekenden fazla ise mutlaka profesyonel montaj ekibi ile çalışılmalı, üretici kılavuzunda belirtilmeyen uzun hat kurulumlarında ek teknik önlemler değerlendirilmelidir. Uzun mesafeli kurulumlar her zaman orijinal şartlarındakinden düşük verimle sonuçlanabileceği göz önünde bulundurulmalıdır.

Boru Mesafesi Çok Kısa Olursa

İç ve dış ünite arasındaki boru mesafesinin gereğinden az tutulması da bazı problemlere yol açabilir. Çok kısa hatlar genellikle aşağıdaki etkilerle karşılaşır:

• Titreşim ve Gürültü: İç ünite ile dış ünite birbirine çok yakınsa, kompresör ve fan titreşimleri doğrudan duvar veya montaj noktasına iletilerek ses seviyesinin yükselmesine neden olabilir. Özellikle titreşim sönümleyiciler yeterince işe yaramazsa mekanik gürültü artar. Bu durum hem konforu azaltır hem de ekipmanda gereksiz zorlanmaya yol açabilir.
• Sıcaklık Farkları ve Gaz Dengesi: Soğutucu akışkanın verimli dolaşabilmesi için iç-dış üniteler arasında belli bir boru uzunluğuna ihtiyaç vardır. Çok kısa hatlarda gaz dönüşüm döngüsü dengesi bozulabilir. Bazı montaj rehberlerinde en az 3 metre boru kullanımı önerilir, aksi halde aşırı kısa hatta soğutma devresi veriminin düştüğü gözlemlenmiştir.
• Mekanik Sorunlar: Hattın kısa olması boru dönüşlerinde keskin kıvrımlar yapmaya neden olabilir. Keskin kıvrımlar, akışkan akışını kısıtlar ve borularda daralma riskini yükseltir. Bu da sistem içinde yüksek basınç oluşturabilir.

Sonuç olarak, tavsiye edilen minimum mesafenin altında borulama yapmak genellikle tercih edilmez. Eğer montaj yapıyorsanız, üreticinin belirtilen minimum boru mesafesine uymak en doğru yaklaşımdır. Kısa mesafe kaçınılmazsa bile, en azından 3 metreyi geçmeyecek şekilde boru kullanmak tavsiye edilir.

Yükseklik Farkının Etkisi

İç ünite ile dış ünite arasındaki yükseklik farkı (kot farkı) da sistem performansını etkileyen önemli bir faktördür. Dış ünite genellikle iç ünitenin altında veya üstünde bir noktaya monte edilebilir. Bu durumda aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:

• Kot Farkı Sınırı: Üreticiler genellikle kot farkını sınırlandırır. Örneğin bazı split klimalarda dış ünite iç üniteden 10 metre yukarıda konumlandırıldığında, yağın kompresöre geri dönmesi zorlaşır. Bu nedenle yükseklik farkının 10 metreyi geçmemesi önerilir. Eşdeğer şekilde, dış ünite iç üniteden çok aşağıdaysa da belirli bir sınır aşılmamalıdır.
• Ek Soğutucu Desteği: Yükseklik farkı arttıkça ek soğutucu miktarı gerekebilir. Sistemdeki standart gaz miktarı ortalama 5 metre boru uzunluğu için ayarlanmıştır; yüksek kot farkında ek gaz eklemek gerekebilir.
• Tesisat Konumu: Dış ünite montajı yaparken, özellikle yüksek katlarda pencere kenarları veya asma cephe gibi yerlere asılacaksa, bu fark gözetilerek yağ dönüşü ve drenaj sistemleri planlanmalıdır. Yükseklik farkı sebebiyle yağ dengesizliği oluşmaması için montajda yağ ayırıcısı ve uygun boru eğimleri kullanılmalıdır.

Kısacası, iç-dış ünite arası yatay mesafeye ek olarak aşırı dikey mesafeye de dikkat edilmelidir. Yüksek katlı binalarda iç ünite ile dış ünite arasında 5–10 metre kadar kot farkı normaldir; daha fazlası varsa kurulum planı mutlaka üretici değerlerine göre yapılmalıdır.

Montajda Dikkat Edilmesi Gereken Diğer Hususlar

İç ünite ile dış ünite arasındaki uygun mesafeyi sağlarken aşağıdaki ek faktörler de göz önünde bulundurulmalıdır:

• İzolasyon: Borular iyi yalıtılmalıdır. Özellikle uzun borularda izolasyon eksikliği, enerji kaybını ve yoğuşma riskini artırır. Kaliteli ve kalın izolasyonlu boru kullanarak hattın ısı kaybı en aza indirilmelidir.
• Boru Kalitesi ve Eğim: Kullanılan bakır boruların kaliteli, keskin kıvrım ve ek olmadan döşenmesi verimi artırır. Borularda her zaman boşaltım eğimine dikkat edilmelidir; yağı geri döndürecek doğru eğim sağlanması, kompresör sağlığı için önemlidir.
• Elektrik ve Sinyal Kabloları: Uzun mesafe tesisatlarında elektrik kabloları ve haberleşme kabloları da yeterli uzunlukta seçilmelidir. Uzun kabloların da akım düşümüne neden olabileceği unutulmamalıdır.
• Hava Akımı ve Pozisyon: Hem iç ünite hem de dış ünite için uygun hava akımını sağlayacak açık alan seçilmelidir. Dış üniteyi duvar dibine değil, çevresinde serbest hava dolaşımı olacak bir noktaya yerleştirmek klimanın performansını korur.
• Servis Kolaylığı: Boru hattı uzadıkça, bakım ve onarım işlemleri de karmaşıklaşır. Montaj sırasında servis vanaları, bağlantı elemanları ve drenaj noktaları gibi gerekli servis noktaları kolay erişilecek şekilde planlanmalıdır.

Bu önlemler, iç-dış ünite arasındaki mesafe tercihi ne olursa olsun klima sisteminin uzun ömürlü ve yüksek verimli çalışmasına katkı sağlayacaktır.

Özet

Klima montajında iç ünite ile dış ünite arasındaki mesafe, performans ve verim açısından kritik bir parametredir. Genel bir kural olarak, mesafe mümkün olduğunca kısa tutulmalı ancak üretici tavsiye ettiği minimum sınırdan aşağı inilmemelidir. Konut tipi klimalarda 3–5 metre arası ideal kabul edilirken, büyük sistemlerde 5–10 metre civarı tercih edilir. Fazla uzun borulama gerekiyorsa ek soğutucu, yağ ayırıcısı ve kaliteli izolasyon gibi önlemler alınmalıdır. Aşırı kısa mesafeden kaçınılmalı, genelde en az ~3 metre önerilmelidir.

Montaj yaparken her klimanın teknik verilerine göz atmak ve üretici kılavuzunda belirtilen boru uzunluğu sınırlarına uymak şarttır. Doğru mesafeyle yapılan montaj sayesinde klima, daha verimli çalışır, daha az enerji harcar ve kompresörü uzun süre sağlıklı kalır.

Tablo: Çeşitli klima tipleri için önerilen iç-dış ünite mesafeleri

Yukarıdaki aralıklar, genel bir bakış sunmakta olup, kesin değerler her cihazın teknik özelliklerine göre belirlenir. Klima montajı uzmanlık gerektiren bir iştir; iç-dış ünite mesafesi en ince ayrıntısına kadar planlanmalı ve mümkün olan en ideal koşullarda kurulmalıdır.